Badeecooyinka (Commodities) waa alaab ceeriin oo laga soo saaro khayraadka dabiiciga ah sida dhulka, biyaha ama xoolaha nool. Alaabtan waxaa loo isticmaalaa in lagu sameeyo waxyaabo kale oo muhiim u ah nolosha, sida cunto, shidaal, ama qalabyo kala duwan.[1]
Tusaalooyinka Badeecooyinkaas
- Saliidda (shidaalka laga qodo dhulka)
- Dahabka iyo qalinka
- Qaxwaha
- Hadhuudhka (qamadi, galley, bariis)
- Sonkorta
- Xoolaha nool (lo’da, idaha, digaagga)
Qiimaha badeecooyinkan waxaa saameeya dalabka iyo sahayda suuqa, waana sababta keenta in qiimahoodu mar walba is beddelo.
Noocyada Badeecooyinka
Waxaa jira laba nooc oo waaweyn:
1. Badeecooyinka Adag (Hard Commodities)
Badeecooyinkan waxaa laga soo saaraa dhulka, mana ahan kuwo si fudud u qudhmi kara, sida:
- Saliidda (shidaalka)
- Dahabka
- Naxaasta (Copper)
Tusaale:
Shirkad saliid ka soo saarta Nigeria aya u dhoofisaa Shiinaha, si saliiddaas loogu badalo shidaal la isticmaali karo.
2. Badeecooyinka Jilicsan (Soft Commodities)
Badeecooyinkan waxay ka yimaadaan beeraha ama xoolaha, waana kuwo si fudud u qudhmi kara , sida:
- Qaxwaha
- Sonkorta
- Hilibka xoolaha
Tusaale:
Beeraley Soomaaliyeed oo galley beerta ayaa waxay suuqa keenan galayda waxa lagu kala iibsadaa iimaha suuqa ee maanta uu marayo.
Noocyada Suuqyada Lagu Kala iibsado
Waxaa jira laba nooc oo muhiim ah:
1. Suuqa Tooska ah (Spot Market)
Suuqan, badeecadaha waxaa lagu kala iibsadaa isla markiiba iyadoo la isticmaalayo qiimaha hadda ka jira suuqa.
Tusaale:
Beeraleyda gobolka Shabeellaha Hoose ayaa qamadiga ay soo goostaan isla markiiba keena suuqa Muqdisho, isla waqtigaas ayaa qiimaha la isku afgartaa oo lagu kala iibsanayaa.
2. Suuqa Heshiisyada Mustaqbalka (Futures Market)
Suuqan waa mid lagu heshiiyo qiimaha iyo tirada badeecooyinka isla maanta, laakiin badeecada waxa lakala qaadanaya mustaqbalka. balse waxaa la isku raacayaa qiimaha iyo waqtiga la kala qaadan doono.
Tusaale fudud: Shirkad Turkiga ka socota ayaa heshiis la gashay shirkad Soomaaliyeed inay saddex bilood kadib ka iibsanaso 10,000 kiilo oo qaxwo ah qiimahana hada lagu heshiinayo .
Maxaa laga faa’iidayaa? Waxaa laga ilaaliyaa in qiimaha badeecooyinka oo mustaqbalka kici kara ama hoos u dhici kara
Suuqyada Gaar ah
Waxaa jira suuqyo waaweyn oo lagu kala iibsado badeecooyinka gaar ah sida:
- London Bullion Market: Dahabka iyo qalinka
- Chicago Board of Trade (CBOT): Cuntooyinka sida qamadiga iyo galleyda.
Waa maxay Derivatives?
Derivatives waa heshiisyo qiimahoodu ku saleysan yahay badeecooyinka sida dahab, saliid, ama qaxwo, loona isticmaalo ka ilaalinta qiimo dhaca.
Noocyada Derivatives-ka
1. Futures Contracts (Heshiiska Mustaqbalka)
Heshiis hore loo gaaray oo lagu heshiiyay qiimaha iyo waqtiga mustaqbalka ee badeecooyinka la kala qaadanayo.
Tusaale fudud: Beeraley aya galayda waxay iibin doonan 3 bil kadib iyagoo ku iibinaya $10 kiiladii, hadii qiimaha suuqu uu hoos u dhaco ama uu kor ukaco , wali beeraleydu waxay helayaan qiimihi ay ku heshiiyeen $10.
2. Options (Ikhtiyaar)
Ikhtiyaarku waa heshiis siinaya qofka xuquuqda inuu mustaqbalka wax iibsado ama iska iibiyo, laakiin ma ahan waajib.
Tusaale :
Qiyaas in Cabdi uu doonayo inuu dahab iibsado mustaqbalka, laakiin ma rabo inuu hadda lacagta oo dhameystiran inuu hada bixiyo. Markaas ayuu ikhtiyaar (option) iibsanayaa
“wuxuu rabaa inuu dahab ku iibsado $1000 halkii garaam, waqti dambe.”
Haddii :
- Qiimaha Dahabka suuqa uu noqdo $1,200 garaamkiiba, Cabdi wuu faa’iidayaa, maxaa yeelay wuxuu haystaa ikhtiyaar uu ku iibsado $1000 oo ka jaban suuqa.
- Haddii qiimaha Dahabka uu hoos ugu dhaco $900, Cabdi wuu ka tagi karaa ikhtiyaarka, khasaare waynna ma lahan waxay ku xiran tahay lacagtii uu ku bixiyay ikhtiyaarka.
3. Forwards iyo Swaps
- Forwards waa heshiisyo khaas ah oo si gaar ah loo galo.
- Swaps waa heshiisyo la isku beddelo lacagaha ama faa’iidada alaab qiimaheedu isbedelyo.
Tusaale: Shirkad shidaalka iibisa ayaa heshiis bangi la galaysa waxana ay heshiish kula galaysa in bangigu farqiga bixiyo haddii qiimaha shidaalku uu hoos u dhaco.
Faa’iidooyinka Derivatives-ka:
- Khatarta ka ilaalinta: Waxay yareeyaan khasaaraha suurtagalka ah.
- Faa’iido raadin: Ganacsatada ayaa ka macaasha saadaasha saxda ah.
- Xasilinta suuqa: Qiimaha suuqa ayaa noqda mid aan aad u kala duwanayn.
Saamaynta Sicir-bararka iyo Badeecooyinka
Sicir-bararku waa kororka qiimaha guud ee badeecooyinka,taas oo ugudanbayn keenaysa in lacagta qiiimaheedu hoos udhaco.
Badeecooyinka sida saliidda iyo dahabka ayaa inta badan qiimahoodu sare u kacaa marka sicir-barar uu jiro .
Tusaale fudud: Dadku waxay iibsadaan dahab haddii ay dareemaan in lacagtoodu qiima beelayso .
(FAQ)
1. Waa maxay farqiga u dhexeeya futures iyo options?
➡️ Futures waa heshiis khasab ah oo labada dhinac ay tahay inay fuliyaan marka waqtiga la gaaro.
Options waa ikhtiyaar; qofka iibsaday wuu fulin karaa ama wuu ka tanaasuli karaa – mana ahan waajib.
2. Badeecooyinka noocee ah ayaa ka mid ah kuwa ugu qiimaha badan suuqa caalamka ?
➡️ Badeecooyinka sida saliidda (oil), dahabka (gold), qaxwaha, iyo naxaasta ayaa ah kuwa ugu miisaanka culus uguna saamaynta badan suuqa commodities.
3. Sidee ayay badeecooyinku u saameeyaan sicir-bararka?
➡️ Marka sicir-barar jiro, dadku waxay u jeestaan badeecooyinka ammaanka ah sida dahabka – taasoo keenta qiimahoodu inuu kaco.
Gunaanad
Suuqa badeecooyinku wuxuu kaalin muhiim ah ka qaata dhaqaalaha caalamka iyo nolosha maalinlaha ah. Fahamka sida ay u shaqeeyaan badeecooyinka adag iyo kuwa jilicsan , suuqyada spot ka iyo futures, iyo doorka derivatives-ka waxay ganacsatada iyo beeraleyda u siiyaan fursado ay ku ilaashadaan qiimahooda . Haddii si wanaagsan loo fahmo, suuqa badeecooyinku wuxuu noqon karaa fursad wayn oo faa’iido leh.
Call to Action
💬 Ma jeclaan lahayd inaad sii fahanto sida suuqa badeecooyinku ula xiriiro suuqyada kale sida saamiyada ama forex-ka? Akhri maqaalkeenna ku saabsan “Waa Maxay Nasdaq?” ama noogu reeb su’aashaada qaybta hoose.
